Những thửa ruộng bậc thang ở huyện Hoàng Su Phì vươn mình uốn lượn, từ dòng suối chạy dài lên đỉnh núi, xen kẽ với rừng nguyên sinh, các vườn chè cổ thụ và những dòng suối, khe suối, tạo nên một bức tranh tự nhiên phong phú, hài hòa với nhiều sắc màu khác nhau. Cảnh đẹp của ruộng bậc thang Hoàng Su Phì đẹp nhất vào mùa cấy, từ tháng 4 đến tháng 6 mỗi năm, và cảnh lúa chín từ tháng 8 đến giữa tháng 10 hàng năm.
Hoàng Su Phì nằm tại vùng cao núi ở phía tây của tỉnh Hà Giang, với tổng cộng 24 đơn vị hành chính, bao gồm 23 xã và 1 thị trấn. Diện tích tự nhiên của huyện là 63.238,06 ha, với dân số 69.208 người. Với đa dạng dân tộc sinh sống và địa hình phức tạp, giao thông khó khăn và khí hậu khắc nghiệt, nông nghiệp đã từ lâu trở thành một trong những lĩnh vực quan trọng nhất trong kinh tế huyện.
Theo thống kê, hiện nay, ruộng bậc thang đã được phân bố đều trên toàn bộ 24 đơn vị hành chính của huyện, với tổng diện tích là 3.720,6 ha. Trong đó, có 1.380 ha ruộng bậc thang tại 11 xã Bản Phùng, Bản Luốc, Sán Sả Hồ, Hồ Thầu, Thông Nguyên, Nậm Ty, Tả Sử Choóng, Bản Nhùng, Pố Lồ, Thàng Tín, Nậm Khòa đã được công nhận là di tích danh thắng cấp quốc gia. Các ruộng bậc thang tại Hoàng Su Phì mang đặc điểm uốn lượn, trùng điệp, chạy dài từ ven suối lên đỉnh núi, xen kẽ với rừng nguyên sinh, vườn chè cổ thụ và các dòng sông, khe suối, tạo nên một bức tranh thiên nhiên hài hòa, đa dạng với nhiều màu sắc khác nhau. Đẹp nhất là vào mùa cấy từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm và mùa lúa chín từ tháng 8 đến giữa tháng 10 hàng năm.
Mùa nước đổ tại Hoàng Su Phì đem lại những trải nghiệm độc đáo và đậm chất địa phương. Khi mùa hè tới, cư dân ở đây sử dụng nước tràn từ trên cao xuống ruộng để canh tác. Hình ảnh những dòng nước chảy từng bậc thang, lan tỏa khắp thung lũng biến Hoàng Su Phì thành một gương phản chiếu sắc nước trong trời.
Trái ngược với mùa nước đổ và cấy lúa từ tháng 4 đến tháng 6, mùa lúa chín tại Hoàng Su Phì đẹp mắt và sôi động với những ruộng bậc thang màu vàng óng ánh, nhẹ nhàng uốn lượn theo làn gió. Tháng 9 - tháng 10 là thời điểm tốt nhất để thưởng ngoạn vẻ đẹp của ruộng bậc thang tại đây.
Ruộng bậc thang là một trong những nguồn tài nguyên quan trọng nhất của nền nông nghiệp tại Hoàng Su Phì. Qua hàng trăm năm, cư dân nơi đây đã chăm sóc và bảo tồn để tạo nên những bức tranh ruộng bậc thang nên thơ ven sườn núi. Nó không chỉ là biểu tượng của lịch sử và văn hóa dân tộc, mà còn phản ánh sự khéo léo trong canh tác và sự đa dạng văn hóa của cộng đồng. Ruộng bậc thang không chỉ là kết quả của lao động mà còn là di sản văn hóa, một phần của cảnh quan tự nhiên độc đáo, là nguồn cảm hứng cho du lịch bền vững trong tương lai.
Ngoài ra, việc canh tác trên ruộng bậc thang không chỉ giúp giảm thiểu việc phá rừng, làm nương rẫy, mà còn ổn định cuộc sống, ngăn chặn hình thức du canh, du cư, góp phần bảo vệ nguồn tài nguyên rừng. Lịch sử hình thành của ruộng bậc thang ở đây cũng chính là lịch sử hình thành các bản làng định cư trong vùng. Hơn nữa, từ những nét văn hoá độc đáo, phương thức sản xuất đặc trưng của từng dân tộc, họ đã học hỏi và chia sẻ kinh nghiệm với nhau để phát triển những phương pháp sản xuất tối ưu, đồng thời tạo ra những nét văn hoá đặc biệt, khác biệt so với các vùng miền khác.
Về mặt giá trị văn hóa, ruộng bậc thang đã đóng góp không nhỏ vào vẻ đẹp của Hoàng Su Phì, tạo nên một bức tranh khổng lồ, rực rỡ màu sắc và là một tác phẩm kiến trúc vĩ đại, đủ sức làm say lòng bất kỳ ai khi đặt chân đến vùng đất này.
Nếu có dịp, du khách hãy trải nghiệm một lần chiêm ngưỡng kiệt tác ruộng bậc thang trong mùa lúa chín tại Hoàng Su Phì, tan chảy trong vẻ đẹp hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc và thưởng thức những đặc sản địa phương tinh tế.