Reiseblog

Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày ở Hà Giang, còn được biết đến với tên gọi lễ hội xuống đồng, diễn ra từ ngày mùng 4 đến mùng 10 tháng Giêng hàng năm. Trong những ngày này, cộng đồng dân tộc Tày hào hứng trang trí và hòa mình vào không khí tưng bừng của lễ hội. Nghi lễ truyền thống được lưu giữ và truyền đồng thời với mong muốn một mùa màng bội thu, cuộc sống an lành và hạnh phúc, cùng với hy vọng được ban phước từ thượng đế với mưa thuận gió hòa.

Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày ở Hà Giang đóng vai trò quan trọng trong đời sống của cộng đồng người dân thiểu số địa phương, đặc biệt là tại những vùng cao. Đây là một diễn biến đẹp trong văn hóa của những người dân tộc sống ở miền núi, mà họ tin tưởng vào đấng thần linh của mình. Họ làm việc chăm chỉ suốt năm để mong đợi mùa màng bội thu, và để bảo vệ gia đình, họ cống hiến những nỗ lực miệt mài, luôn tin rằng đấng thần linh sẽ che chở và hỗ trợ họ.

Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày - Hà Giang, trong vài năm gần đây, thu hút sự chú ý của cộng đồng trong và ngoài tỉnh. Thường được tổ chức tại xã Đạo Đức, huyện Vị Xuyên, tỉnh Hà Giang, lễ hội diễn ra tại những cánh đồng tốt nhất và lớn nhất trong bản làng. Sau đó, mọi người tập trung tại khu vực đất trống dưới chân đồi, trước chùa Sùng Khánh để tham gia vào các nghi lễ và tận hưởng không khí vui tươi của lễ hội. Với lối sống giản dị của cộng đồng, Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày - Hà Giang trở nên đặc sắc và thu hút sự quan tâm của du khách.

2.1 Nghi lễ trong Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày - Hà Giang

Phần nghi lễ của Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày Hà Giang tập trung vào Lễ khấn cho mưa thuận gió hòa, với hy vọng mùa màng sẽ được thịnh vượng. Nghi lễ này được tiến hành bởi các thầy cúng, bao gồm Lễ xin Thành hoàng làng mở hội, tạ Thiên Địa, cầu Thần Nông, thần Núi, thần Suối. Trong kịch lệ xuất sắc này, nghi thức xuống đồng đóng vai trò quan trọng.

Lễ hội bắt đầu với nghi lễ của dân tộc Tày, khi mọi người xin Thành hoàng làng mở hội và thực hiện lễ tạ Thiên Địa, cầu Thần Nông, thần Núi, và thần Suối. Trong quá trình lễ hội, nghi thức xuống đồng được coi là yếu tố không thể thiếu. Phần đầu của lễ hội tập trung vào việc chọn một người đàn ông uy tín, là người có gia đình mẫu mực và là người nông dân đi cày ngoài đồng xuất sắc nhất. Người này sẽ đại diện cho cả làng để cày đường đầu tiên xuống đồng, được coi là điều may mắn, mang lại may mắn và mùa vụ mạnh mẽ, suôn sẻ.

Sau nghi lễ này, cư dân trong làng tiếp tục chọn một thửa ruộng đẹp và rộng lớn để bắt đầu chuẩn bị lễ vật cho nghi thức cúng tế thần linh. Một chiếc bàn cúng được bày biện với nhiều lễ vật như thịt gia cầm, gia súc nuôi từ dân làng, rượu, bánh truyền thống, và xôi ngũ sắc tượng trưng cho sự hòa hợp giữa âm dương và trời đất. 

Theo truyền thống hàng năm của Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày - Hà Giang, mỗi thôn sẽ chọn ra 4 gia đình để "ra mâm", có nghĩa là họ sẽ là chủ lễ phụ trách việc bày biện lễ vật trên mâm và khởi đầu lễ cúng thần linh, trời đất tại lễ hội. Dựa vào điều kiện kinh tế, mỗi gia đình có thể có mâm cỗ lớn hoặc nhỏ, nhưng những vật phẩm lễ như thịt gà, thịt lợn, xôi và trứng là không thể thiếu.

Một cúi chiêng và tiếng trống vang lên, chủ lễ cùng đại diện từ các thôn, bản làng, gia đình tham gia vào lễ cầu mong mùa màng mạnh mẽ và bội thu. Chủ lễ được chọn là người kế thừa truyền thống từ một người tiền bối, và đồng thời là người được cư dân trong làng tôn kính và tôn trọng. Chủ lễ sẽ đứng đại diện cho cả cộng đồng, đọc các bài khấn với nội dung mong ước thần thánh phù hộ cho sự an lành của đất nước, mưa thuận gió hòa, sự sống mạnh mẽ của thiên nhiên, và mùa màng bội thu. Cầu chúc cho cuộc sống của mọi người trở nên no đủ, thịnh vượng và hạnh phúc.

Kế tiếp sau phần đọc sớ khấn cầu, thầy Mo sẽ tiến hành lễ cúng bằng cách vung "nước thánh" - nước này được chọn từ những nguồn nước mà những cô sơn nữ xinh đẹp nhất bản làng mang về. Theo truyền thống, người nào nhận được "nước thánh" sẽ được xem là hứng thúc đẩy may mắn suốt cả năm. Cuối cùng, thầy Mo sẽ đọc các bài khấn và cầu nguyện đến thần Nông, thần Núi, thần Suối... những vị thần bảo hộ cho mùa màng mạnh mẽ, sức khỏe và hòa bình trong cộng đồng làng xóm.

Tiếp theo sau phần nghi lễ do thầy cúng và các gia đình chủ lễ thực hiện, Lễ hội Lồng Tồng của dân tộc Tày Hà Giang tiếp tục với phần hội, đây là phần thu hút nhiều du khách tham gia nhất, mang lại trải nghiệm gần gũi với đời sống và văn hóa của dân làng. Các trò chơi dân gian phản ánh đậm nét đặc trưng của cộng đồng người dân vùng cao, bao gồm các trò như đánh yến, đánh quay, ném còn, kéo co, thi đối đáp, hay thi cày ruộng. Trong số đó, trò chơi thu hút đa số du khách nhất chính là trò thi ném còn.

Ném còn là một trò chơi phổ biến trong các lễ hội làng truyền thống của người dân vùng cao. Trò chơi này thường được tổ chức tại một khu đất rộng, có một cột tre cao được đặt đứng thẳng, và một vòng tròn tre cao vút treo ở đỉnh cột để ném. Nhiệm vụ của người chơi là ném quả còn để trúng vào chiếc vòng tròn treo cao vút. Theo quan niệm của người dân tộc Tày, nếu quả còn trúng vào vòng và khiến miếng vải bọc trên nó bị rách, thì cả làng sẽ được che chở và bảo vệ bởi thần tiên, mọi việc sẽ suôn sẻ và vận may sẽ đến gần.

Nếu không làm rách miếng vải bọc, thì dự đoán là làng sẽ gặp phải điều không may hoặc tai họa trong năm đó. Ngoài trò ném còn, màn thi cày ruộng của các thanh niên mạnh mẽ trong làng cũng thu hút sự chú ý, với việc tìm ra người cày kéo giỏi, nhanh và mạnh nhất. Lễ hội còn là dịp để các thanh niên và cô gái gặp nhau, giao lưu thông qua những điệu hát và nhảy múa truyền thống của dân tộc Tày.